- مهمترین مشکلات مجتمع های گلخانه ای احداث شده برای فارغ التحصیلان کشاورزی در سطح کشور چیست؟
همانطور که قبلا" اشاره شد احداث مجتمع های گلخانه ای از چند سال پیش با هدف ایجاد اشتغال برای فارغ التحصیلان کشاورزی وتولید ثروت و افزایش بهره وری با استفاده بهینه از منابع آب و خاک در دستور کار وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفت وتا کنون در نقاط مختلفی از کشور این مجتمع ها احداث شده و یا در حال احداث می باشد.طی مطالعات انجام گرفته و بررسی چند مجتمع گلخانه ای احداث شده مشخص گردید در حال حاضر تولید کنندگان این مجتمع ها که فارغ التحصیلان کشاورزی می باشند با مشکلات متعددی در مسیر تولید محصول و فروش آن مواجه اند که در ذیل به شرح برخی از این مشکلات می پردازیم :
در مجتمع های گلخانه ای احداث شده تا کنون ، زمین مجتمع به قطعات کوچکی تقسیم گردیده و هر قطعه در اختیار یک بهره بردار(فارغ التحصیل کشاورزی ) قرار گرفته که در آن گلخانه ای احداث نماید. (در حدود 1500 تا 2000مترمربع ) این روش باعث شده در مجتمع های مذکور به لحاظ نوع بهره برداری حالتی مانند کشاورزی سنتی و خرده مالکی ایجاد شود و همان مشکلات قطعات کوچک زمین در زراعت وباغبانی خرده مالکی در این گلخانه هاهم بروز نماید .ازآنجا که کاهش سطح زیر کشت (فضای یک گلخانه مجزا) چنانچه از 3 تا 5 هزار مترمربع کمتر باشد از لحاظ اقتصادی واحدتولیدی مقرون به صرفه ای نخواهد بود بنابراین اکثراین گلخانه ها به دلایل ذکر شده درذیل زیانده بوده وتوان رقابت با تولیدات گلخانه های استانداردومدرن را ندارند:
الف) به دلیل ضعف مالی اکثر فارغ التحصیلان که واحد های گلخانه ای مجتمع های مذکور را با سرمایه اندک خودیا با دریافت تسهیلات محدوداحداث نموده انداین گلخانه ها به هیچ عنوان دارای استانداردهای لازم نبوده و معمولا" کنترل 4 عامل اصلی یعنی دما،رطوبت ،تهویه و نور در آنها امکان پذیر نمی باشد. بنا براین محصول تولیدی در این گلخانه ها علاوه بر کاهش چشمگیر کمیت و کیفیت از لحاظ تنوع نیز محدودیت داشته و غالبا" تولید آنها منحصر به محصولاتی مانند خیار ،گوجه فرنگی وسبزیجات میشود .این محدودیت ها باعث میشود که بهره بردار در مقابل زحمات زیادی که برای تولید محصول در این گلخانه ها متحمل می شود نتواند درآمد مناسبی کسب نماید ضمن آنکه تولیدات حاصل از این گلخانه ها نیز از لحاظ تنوع ،کمیت ،کیفیت و قیمت توان رقابت با محصولات موجود در بازار را ندارند چرا که معمولا" قیمت تمام شده این محصولات به دلیل استاندارد نبودن فضای تولید بالاتر از حد معمول بوده و این امر سبب می شود میزان سود حاصل از تولید یک واحد محصول در این گلخانه ها پائین تر از گلخانه های استاندارد باشد .
ب) به دلیل کوچک بودن واستاندارد نبودن گلخانه های مذکور هزینه های جاری تولید از قبیل هزینه های کارگری ،حمل ونقل،سوخت،برق،نگهداری محصولات و.... در آنها بالا میرود به عنوان مثال بهره بردار بایستی برای تولید اندک روزانه (حدود200تا300کیلوگرم خیار) هر روز با کرایه نمودن یک دستگاه خودرو وانت نیسان محصول خود را به بازار برساند .در حالی که این هزینه برای 5/1 تا 2 تن محصول نیز همین مقدار خواهد بود زیرا معمولا" هزینه حمل بر اساس مسافت طی شده محاسبه می شود و نه میزان بار حمل شده . بنابراین کرایه یک خودرو حمل بار در یک مسیر مشخص مقدار معینی می باشد و بستگی به میزان پر یا خالی بودن خودرو یا حجم و وزن بار ندارد (البته تا سقف توان خودرو مورد نظر ). بنابراین هزینه حمل محصول در مثال ذکر شده تقزیبا" 5 تا 10 برابر حالت عادی (استفاده از تمام توان یک خودرو حمل بار) خواهد شد و این امر باعث افزایش هزینه های جاری و قیمت تمام شده محصول می گردد.همچنین عدم وجود سردخانه مناسب در محل تولید محصول در این مجتمع ها که حاصل کوچک بودن قطعات ومقرون به صرفه نبودن احداث سردخانه برای هر یک از آنها می باشد ، باعث شده تولید کنندگان نتوانند محصول خود را برای ارسال به بازار مصرف برای مدتی نگهداری کنند تا حجم و وزن آن به حد قابل قبولی برای حمل و نقل و کاهش هزینه ها برسد .ضمنا" عدم وجود سرد خانه در محل گلخانه ها باعث افت شدید کیفیت محصولات تولیدی و کاهش زمان مفید نگهداری محصول تا زمان عرضه به مصرف کننده می شود .دیگر هزینه های جاری از قبیل کارگری ، نگهبانی و هزینه سوخت و برق نیز نسبت به واحد سطح و یک واحد محصول تولید شده در این گلخانه ها افزایش می یابد زیرا به دلیل سطح کم تولید کارگران شاغل تمام وقت در این گلخانه ها در اکثر مواقع بیکار بوده و کاری برای انجام دادن ندارند در حالی که تولید کننده بایستی حقوق ایشان را بپردازد . عدم رعایت استاندارد در احداث سازه و پوشش گلخانه نیز باعث میشود که میزان مصرف سوخت و برق برای ایجاد گرمایش و سرمایش لازم برای تولید بالاتر از گلخانه های استاندارد بوده و باعث افزایش هزینه های تولید گردد.
ج) انتقال آلودگی های مربوط به آفات و بیماری ها در این مجتمع ها و از گلخانه های مجاور با توجه به نزدیک بودن این گلخانه ها به یکدیگر و عدم هماهنگی در نوع محصول تولیدی و زمان کاشت وبرداشت محصول اجتناب ناپذیر می باشد . همچنین عدم رعایت بهداشت محیط در این مجتمع ها توسط چند تولید کننده باعث می شود عوامل بیماری زا و آفات موجود در یک گلخانه از طریق ضایعات و زباله هایی که تولید کنندگان در محیط های عمومی مجتمع رها میکنند به گلخانه های دیگر سرایت نموده و باعث آلوده شدن محصول آنها به عوامل بیماری زا و آفات مذکور گردد.در برخی موارد در چنین مجتمع هایی عدم همکاری تولیدکنندگان با هم به رقابت نا سالم بدل شده و متاسفانه برخی تولید کنندگان که محصول آنها آلوده شده حتی به صورت عمدی اقدام به آلوده نمودن محیط با ضایعات تولیدات خود می نمایند تا آفت یا بیماری مورد نظر به دیگر واحد های تولیدی نیز سرایت کند .(این مشاهدات در بازدید های به عمل آمده توسط نگارنده از مجتمع های گلخانه ای سطح کشور صورت گرفته و موارد ذکر شده مستند به تصاویر و مصاحبه های مختلف انجام شده با بهره برداران مجتمع های گلخانه ای مذکور می باشد).
د) به دلیل کوچک بودن گلخانه ها وعدم تولید محصول با کیفیت وکمیت مناسب ودر نتیجه عدم سود دهی مناسب این گلخانه ها در مجتمع های ذکر شده بهره برداران توان به کارگیری دانش روز و استفاده از متخصصین با تجربه و کارآمد را ندارند . زیرا از یک طرف زیر ساخت های اولیه سازه وگلخانه امکان استفاده از ابزارآلات مکانیزه کاشت ،داشت و برداشت را به بهره بردار نمی دهد و از طرف دیگر پرداخت دستمزد بالای افراد دارای تخصص و کارشناسان مجرب برای یک گلخانه کوچک با تولید اندک مقرون به صرفه نمی باشد .
موارد ذکر شده در فوق و بسیاری موارد مشابه دیگر که باعث عدم بهره وری مناسب از گلخانه های کوچک وغیر استاندارد در مجتمع های گلخانه ای کشور شده است، دقیقا" مشابه همان مشکلاتی است که کشاورزی کشور ما در بخش زراعت و باغبانی به دلیل خرده مالکی وکوچک بودن اراضی با آن مواجه می باشد و باعث می گردد، نتوانیم در حد مطلوب و مورد نیاز از تکنولوژی ،ماشین آلات پیشرفته ، و دانش روز کشاورزی استفاده کنیم و متاسفانه با هدر دادن منابع با ارزش آب و خاک ، بهره برداری بسیار اندک و غیر اقتصادی از این اراضی داشته باشیم.
-
